23.8.10

Eίμαστε όλοι Ρομά !

Οι ειδήσεις τρέχουν καθημερινά με ρυθμό εξουθενωτικό. Κυρίως οι δυσάρεστες. Στην Ελλάδα είναι το Μνημόνιο, οι υποψήφιοι των εκλογών που έρχονται και εσχάτως οι φωτιές του Αυγουστιάτικου αγέρα. Η καλοκαιρινή ραστώνη φτάνει προς το τέλος της και όπως φαίνεται το επερχόμενο φθινόπωρο θα΄ναι κι αυτό θερμό. Στην Ευρώπη τα νέα που δεσπόζουν είναι οι νέες διώξεις των Ρομά από τη γαλλική κυβέρνηση που τους υποχρεώνει με 300 ευρώ το κεφάλι να επιστρέφουν άρον άρον στη Ρουμανία και τη Βουλγαρία. Απ΄όπου έφυγαν γιατί ήταν αδύνατο να ζήσουν.

Γαλλία. Δεν έχουν στεγνώσει ακόμη τα συνθήματα του Μάη του ΄68, ούτε έσβησαν ακόμη οι φωτιές στα παρισινά προάστια το 2007, όταν ξέσπασαν οι ταραχές με αφορμή την εξέγερση των νεαρών μεταναστών στα γκέτο. Από τότε μέχρι σήμερα η κεντρική εξουσία δεν φάνηκε να αναζητεί τρόπους για να βελτιώσει την κατάσταση για τους κολασμένους των αστικών ερήμων που περιβάλλουν τις μεγάλες πόλεις, γεμάτες προβλήματα και θυμό που γεννά η στέρηση και η ανάγκη. Όσοι δεν έχουν δει ακόμη την ταινία του γάλλου σκηνοθέτη Ματιέ Κασοβίτς «Το μίσος» [La haine, 1995],ας την αναζητήσουν. Όσα διαδραματίζονται περιγράφουν ανάγλυφα το σημερινό ζόφο. Μια ταινία που μου φέρνει στο νου εκείνη του Ίγκμαρ Μπέργκμαν «Το αυγό του φιδιού»[1977] που αναφερόταν σε μια άλλη εποχή, τις αρχές της δεκαετίας του ΄20 στο Βερολίνο τα χρόνια που επωάζονταν μέσα σε κλίμα φόβου, η επερχόμενη κόλαση του ναζισμού.


Στη Γαλλία των ποιητών και του διαφωτισμού, της αστικής επανάστασης, των μανιφέστων και των προγραμμάτων της καλλιτεχνικής πρωτοπορίας, του υπαρξισμού και των φιλοσόφων του δρόμου, του Μάη που άλλαξε τις συνειδήσεις και των ευρωπαϊκών θεσμών του σήμερα, φαίνεται πως οι ευρωπαϊκές συνθήκες για τη μετακίνηση πληθυσμών και την καταπολέμηση του αποκλεισμού, σήμερα πια σε εποχή κρίσης φαίνονται να δοκιμάζονται χωρίς όρια.


Πριν από λίγες μέρες, όταν ξεκίνησε το αυγουστιάτικο πογκρόμ κατά των Ρομά, η εφημερίδα Monde στηλίτευσε με άρθρο του διευθυντή της τις πρακτικές και τις μεθόδους της σημερινής κυβέρνησης και επεσήμανε πως όσα συμβαίνουν δεν έχουν καμιά σχέση με τις ευρωπαϊκές προβλέψεις. Που είναι αλήθεια σήμερα οι θαρραλέες φωνές των γάλλων διανοουμένων; Στη χώρα του Ζαν Πωλ Σαρτρ και του Μισέλ Φουκώ, του Κλωντ Λεβί Στρος και του Ζακ Λικ Γκοντάρ, στη χώρα που εδρεύει το Συμβούλιο της Ευρώπης στο Στρασβούργο που έχουν χαθεί οι  ευαίσθητες φωνές και δεν ακούγεται από πουθενά καμιά αντίδραση;

Ο Ντανιέλ Κον Μπεντίτ, στη διάρκεια του γαλλικού Μάη κατηγορήθηκε ως εβραίος από το γκωλικό κράτος και την άλλη μέρα το Παρίσι σείονταν από το σύνθημα «είμαστε όλοι εβραίοι», σήμερα που κάθε μέρα διαλύονται καταυλισμοί Ρομά και απελαύνονται εκατοντάδες άνθρωποι με πενταροδεκάρες, ποιοί επιτέλους θα ορθώσουν το ηθικό τους έστω ανάστημα μιλώντας για τα αυτονόητα;...Οι πρακτικές αυτές δεν έχουν κανένα ηθικό έρμα, γιατί δεν διαθέτουν ούτε πολιτική νομιμοποίηση καθώς αντιστρατεύονται τις ευρωπαϊκές συνθήκες αλλά ούτε και ανταποκρίνονται στα διδάγματα της ιστορικής και της πολιτιστικής εμπειρίας της γηραιάς ηπείρου που στη διάρκεια του περασμένου αιώνα δεν κατάφερε να αποφύγει τους πολέμους και την ανθρώπινη οδύνη ανοίγοντας διάπλατα τις πύλες της κόλασης για εκατομμύρια εβραίους, ευρωπαίους και διαφορετικούς πολίτες που βρέθηκαν απροετοίμαστοι στο έλεος μιας πρωτοφανούς βαρβαρότητας.

H Κάρμεν, η ηρωίδα του Μπιζέ στην ομώνυμη όπερα τραγουδάει: «Ο έρωτας είναι παιδί τσιγγάνου, ποτέ μα ποτέ δεν γνώρισε το νόμο».Και στο ισπανικά φλαμέγκο, του πάθους και της ελευθερίας, ο τσιγκάνικος χορός μεταμορφώνει το σπίρτο και τη δύναμη μιας αδούλωτης βαθιάς ψυχής σε σπαρακτική σωματική εικονογραφία της πιο ακραίας υποδήλωσης του έρωτα και του θανάτου μαζί την ίδια ώρα. Στις λαϊκές εκφράσεις μιας πλατιάς παράδοσης αλλά και στις πιο έντεχνες και γοητευτικές καλλιτεχνικές αφηγήσεις, οι τσιγγάνοι, η φυλή των Ρομά, πάντα είχε μια θέση που όμως ποτέ δεν ανταποκρίνονταν στη δημόσια μεταχείριση που τους επιφυλάχθηκε στη διάρκεια της πολυτάραχης ευρωπαϊκής ιστορίας. Στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των ναζί στο Άουσβιτς και το Μπίρκεναου η μοίρα τους ήταν κοινή με των εβραίων της σοά. Τους έκαιγαν στους φούρνους.


Σήμερα που η ενωμένη Ευρώπη έχει χτίσει ένα σημαντικό κανονιστικό πλαίσιο και τα ζητήματα της καταπολέμησης των κάθε λογής αποκλεισμών βρίσκονται μέσα στην ημερήσια ατζέντα των κεντρικών της θεσμικών εκφράσεων, την ώρα που η επίτροπος Δικαιοσύνης κ.Ρέντιγκ εφιστά την προσοχή των κυβερνήσεων στην τήρηση του κοινού ευρωπαϊκού κεκτημένου, εθνικές κυβερνήσεις στη Γαλλία και την Ιταλία εμφανίζονται να επιλέγουν και να ακολουθούν πολιτικές που ελάχιστη σχέση φαίνεται να έχουν με κάθε δέσμευση απέναντι σε κοινές ρυθμίσεις που έχουν προσυπογράψει. Αλήθεια που είναι το ευρωπαϊκό δικαστήριο των ανθρώπινων διακαιωμάτων αυτή την ώρα; Μόνο σε πολεμικές και εμφύλιες διαμάχες κινητοποιείται αυτεπάγγελτα; Ο φοβερός μηχανισμός της χρηματοπιστωτικής συνθήκης και της κίνησης των κεφαλαίων έχει τακτοποιήσει τα πάντα και διαθέτει μια απίστευτη ετοιμότητα και για τα πιο μικρά ζητήματα. Για την κίνηση και τη βίαιη μετακίνηση των ανθρώπινων υπάρξεων γιατί εμφανίζεται να αντιδρά με τόση αδράνεια;


Η (πολιτική) Ευρώπη είχε πει πρόσφατα σε συνέντευξή του ο πάλαι ποτέ κόκκινος Ντάνι, πως αποτελεί σήμερα τη μεγαλύτερη ουτοπία. Η θέση του με βρίσκει απόλυτα σύμφωνο. Είναι προφανές πως χρειάζεται τεράστια προσπάθεια για να καταφέρει κάποια στιγμή αυτό να γίνει μια πραγματικότητα. Η φοβερή ιστορική πραγματικότητα των τελευταίων αιώνων δείχνει να αποθαρρύνει μια αντίστοιχη προοπτική και όσα βέβαια συμβαίνουν τώρα δεν αποτελούν ευοίωνα σημάδια. Στην Ουγγαρία, το κόμμα Γιόμπικ, που πήρε στις εκλογές 18%, έχει στο πρόγραμμά του την πρόβλεψη για την ανάπτυξη ενός μαζικού προγράμματος στείρωσης των Ρομά(!).Δεν ξέρω αν θα είναι εθελοντική ή υποχρεωτική για όλους αδιακρίτως. Και στην κοντινή μας Ιταλία, ο υπουργός Μορόνι, υπεύθυνος για τη μετανάστευση δηλώνει πως το ιταλικό κράτος στο ζήτημα των ρομά και όλων όσων δεν είναι νόμιμοι προφανώς θα είναι άκαμπτο.

Υπάρχει πολύ μεγάλη ρητορεία για την παραβατικότητα των ρομά. Τη συστηματική επαιτεία που ασκούν και τις κλοπές που διαπράττουν. Το εμπόριο και το λαθρεμπόριο που μπλέκονται πολλές φορές. Την περηφάνεια τους ακόμη και την αδυναμία μας να συνομιλήσουμε μαζί τους. Δεν μιλάμε όμως συνήθως ή και ποτέ για τα προβλήματά τους. Τη φτώχεια, την ένδεια, τις φυσικές ανθρώπινες ανάγκες που για όλους τους υπόλοιπους θεωρούνται πράγματα αυτονόητα. Την παρουσία των παιδιών τους στο σχολειό, την πρόσβασή τους σε υπηρεσίες και κοινωνική φροντίδα, τη δυνατότητά τους να αισθάνονται ισότιμοι με μας πολίτες. Τη στοιχειώδη ανάγκη τους για καταυλισμούς που δεν θα αποτελούν μικρές χωματερές γεμάτες σκουπίδια που ουδείς Ο.Τ.Α. μαζεύει, τη δυνατότητά τους να έχουν ρεύμα και νερό τρεχούμενο και κυρίως το δικαίωμά τους να ζουν με τον τρόπο τους και όχι κατ΄ανάγκη με τις δικές μας νόρμες. Την επαφή τους με στοιχειωδώς οργανωμένους και καθαρούς δημόσιους χώρους που θα μπορούν να οικειοποιούνται και να παίζουν τα παιδιά τους. Την επαφή τους με την ευρύτερη ανθρώπινη κοινότητα και την παρουσία των κοινωνικών θεσμών του τόπου που τους υποδέχεται μέσα από προγράμματα που θα συνδιαμορφώνουν οι ίδιοι…


Το φωτεινό παράδειγμα της Σαμπιχά Σουλεϊμάν* και του Συλλόγου γυναικών ρομά στο Δροσερό της Ξάνθης δείχνει ένα δρόμο. Όχι ιδρυματικές αντιμετωπίσεις και φιλανθρωπίες. Ούτε διαπραγμάτευση στεγαστικών και κοινωνικών βοηθημάτων που απλά μεταθέτουν και αναπαράγουν τα προβλήματα. Άμεση και μετωπική αντιμετώπιση της καθημερινότητας και των αληθινών βιοτικών αναγκών. Με δραστικές στάσεις απέναντι στα ζητήματα που σχετίζονται με την ανθρώπινη κοινή καθημερινή συνθήκη και την κάλυψη των αυτονόητων αναγκών τους. Δουλειά και απασχόληση με τη μεγαλύτερη δυνατή αξιοπρέπεια, πρόσβαση στην εκπαίδευση και τις κοινωνικές υπηρεσίες, στοιχειώδης οργάνωση του δημόσιου χώρου των καταυλισμών και αναβάθμιση της ποιότητάς του, συλλογική διαπραγμάτευση με την κοινότητα για τη δημιουργία ενός ελάχιστου κλίματος ανεκτικότητας στη συνύπαρξη μαζί της και βεβαίως και πάνω απ΄όλα σεβασμός της ιδιαιτερότητας και της προσωπικής επιλογής των ρομά να διαβιώνουν μέσα από τα δικά τους αξιακά πρότυπα και τις δικές τους προτιμήσεις…


Στο Ηράκλειο της Κρήτης υπάρχει ένας καταυλισμός Ρομά. Πολύ κοντά στην πόλη και στο αεροδρόμιο. Και εκεί τα προβλήματα είναι τα ίδια και δυσεπίλυτα. Υπάρχει όμως και μια παράδοση ανεκτικότητας και δημοκρατικής νοοτροπίας καλλιεργημένης στο χρόνο, που μου λέει πως τα πράγματα μπορούν να αντιμετωπιστούν με ένα θετικό τρόπο. Η καταπολέμηση των αποκλεισμών στο δημόσιο χώρο μπορεί να αποτελέσει υπόθεση της κοινωνίας των πολιτών. Το Ηράκλειο μπορεί να ακολουθήσει ένα διαφορετικό δρόμο από εκείνους που καθημερινά βλέπουμε να ακολουθούνται στον «πολιτισμένο» ευρωπαϊκό βορρά. Στην Κρήτη-ήπειρο της Μεσογειακής ανατολής εκεί που τα ρεύματα των διαδρομών του πολιτισμού που διέτρεχαν πάντα τη γη της από τις άκρες της ανοιχτής θάλασσας ίσαμε τις απάτητες κορυφές των βουνών της, οι άνθρωποί κατάφεραν σε όλες τις εποχές να καλλιεργήσουν τις βαθύτερες συνάψεις που σφυρηλάτησαν την ενότητά τους και εναντιώθηκαν πάντα σχεδόν σε κατακτητές και νοοτροπίες που τους ήθελαν δούλους και προσκυνημένους... Δεν τα γράφω αυτά επειδή νιώθω διαφορετικός αλλά γιατί έχω τη βαθιά πεποίθηση πως ο Τόπος είναι που κάνει διαφορετικούς τους ανθρώπους…Στην Κρήτη υπάρχει ακόμη λεβεντιά και φιλότιμο…Και κυρίως κουζουλάδα και αντίσταση σε μια συνθήκη που δεν έχει καταφέρει να μας κατακτήσει ολάκερους…Εκείνης της ιδιώτευσης και του ατομικού συμφέροντος… Και αντιπροτείνει μια συλλογικότητα που αρνείται ευτυχώς να χρήσει την απληστία και το προσωπικό όφελος ως το πιο σημαντικό κίνητρο της καθημερινής μας συνύπαρξης…

Odyss, 23.08.2010

Σημειώσεις:
 
*/ Σαμπιχά Σουλεϊμάν: Μια σπουδαία Ελληνίδα γυναίκα Ρομά , πρόεδρος του Συλλόγου Γυναικών Δροσερού Ξάνθης, που έχει προσφέρει σημαντικό έργο στην καταπολέμηση του αποκλεισμού σε μια κοινότητα 1200 ανθρώπων στην περιοχή της Ξάνθης. Οι πρωτοβουλίες της για τη βελτίωση της καθημερινότητας της κοινότητας των Ρομά και ο αγώνας της για τη δημιουργία ανθρώπινων υποδομών στον οικισμό , σε συνεργασία με την Αρχιτεκτονική σχολή του Πολυτεχνείου Θράκης και τον καθηγητή Πατρίκιο, αποτελούν χαρακτηριστικά δείγματα μιας αστείρευτης κινητικότητας που έχει εκτιμηθεί ιδιάιτερα και τιμηθεί από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας (2007) και διεθνείς οργανισμούς για τα δικαιώματα του ανθρώπου.Η Σαμπιχά Σουλεϊμάν αποτελεί μια φωτεινή περίπτωση που αξίζει να γνωρίσουμε και να προβάλλουμε, τώρα που η αντιμετώπιση των κοινοτήτων των Ρομά σε όλη την Ευρώπη φαίνεται να ανταποκρίνεται όλο και πιο πολύ στη ρητορεία του φόβου και της κρίσης που καταφέρνει να δημιουργεί ένα επικίνδυνο ρατσιστικό κλίμα.
 
links:
http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//NONSGML+TA+P6-TA-2009-0117+0+DOC+PDF+V0//EL
http://www.drosero.com/index.php